سەرهەڵدانی دراماتیکی دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام لە ساڵی 2014 سەدان گەنجی لە ناوچەکە و سەرانسەری جیهان ڕاکێشا، لەوانە گەنجانی کوردی هەرێمی کوردستانی عێراق. لە وەڵامی ئەم هەڕەشەیەدا، حکومەتی هەرێمی کوردستان دەستیکرد بە گرتنەبەری چەندین ڕێوشوێنی بەرەنگاربوونەوە و خۆپارێزی، لەگەڵ جەختکردنێکی زۆر لەسەر چاکسازی لە پرۆگرامی خوێندن و پەیمانگاکانی خوێندنی باڵا.
لەم بلۆگەدا، توێژەری EPP کاماران پالانی گۆڕانکارییە سەرەکییەکانی پرۆگرامەکانی پەروەردە و ئاستەنگ و کەموکورتییە سەرەکییەکانی سیاسەت دەخاتەڕوو. داتا و شیکارییەکانی ئەم بلۆگەیە پشتبەستن بە تێبینی نووسەر و توێژینەوەکانی پێشوو لەسەر ڕۆڵی پەروەردە لە نەهێشتنی توندڕەوی لە کوردستان و تەواوی عێراق.
چاکسازی مەنهەجی هەرێمی کوردستان
سێ دامەزراوەی حکومی ڕۆڵی سەرەکییان هەبووە لە گۆڕانکارییەکانی پرۆگرامی خوێندنی دوای ساڵی 2014 کە بریتین لە وەزارەتی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی و وەزارەتی پەروەردە و وەزارەتی ئەوقاف و کاروباری ئایینی.
تەنها ساڵێک پاش سەرهەڵدانی داعش، وەزارەتی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی حکومەتی هەرێمی کوردستان لیژنەیەکی پێکهێنا کە لە ئەندامانی زانکۆ و دامەزراوە جیاجیاکانی خوێندنی باڵا پێکهاتووە بۆ گرتنەبەری ئەم ڕێوشوێنانەی خوارەوە:
- بیرکردنەوەی ڕەخنەگرانە و بیری هاوچەرخ.
- بابەتی زمانی ئینگلیزی لە دامەزراوە ئایینییەکاندا زیادکرا، بەمەبەستی ئەوەی قوتابیان بە بیروڕا و کەلتوور و بڵاوکراوەی جیاواز ئاشنا بکەن.
لە دوای ساڵی 2014، وەزارەتی پەروەردەی حکومەتی هەرێمی کوردستانیش دەستیکرد بە چاکسازی لە پرۆگرامی ئایینی، بەتایبەتی لە قوتابخانە سەرەتاییەکاندا، بە ئامانجی پەرەپێدانی هەمەچەشنی و پێکەوەژیان. سەرەڕای ئەوەش، وەزارەتی پەروەردە لە ساڵی 2019 دەستیکرد بە چاکسازی لە مەنهەجی خوێندنگە و خوێندنگە سەرەتاییەکان (بەهرەکانی ژیان) بۆ قوتابخانە سەرەتاییەکان کە جەخت دەکاتە سەر لێبوردەیی، ڕێزگرتن و پێکەوەژیانی ناسنامەی نەتەوەیی و ئایینی. ئەم پرۆگرامە بۆ 200 قوتابخانەی سەرەتایی لە سەرانسەری هەرێمی کوردستاندا جێبەجێ کراوە.
هەروەها لەنێو ئەو دەستپێشخەرییانەی وەزارەتی ئەوقاف و کاروباری ئایینی جێبەجێی کرد، دامەزراندنی پەیمانگایەکی پەروەردەیی بوو بۆ ڕاهێنان بە ئیمامەکان لەسەر بنەماکانی پێکەوەژیان و لێبوردەیی و ڕێزگرتن لە کەمایەتییەکان و بەرگریکردن لە بەرژەوەندییە نەتەوەییەکانی کوردستان. سەرەڕای ئەوەش، وەزارەت بۆ بەرەنگاربوونەوەی ئایدۆلۆژیای داعش، زنجیرەیەک ڕێوشوێنی سنووردارکردنی گرتۆتەبەر، لەوانە قەدەغەکردنی کتێبی هەندێک لە زانایانی ئیسلامی و ئایینی لە هەموو کتێبخانەکانی کوردستان.
ئاستەنگ و کەموکورتییەکان
بە پشتبەستن بە تێبینی و توێژینەوەکانی پێشووم، ئەم ئاستەنگ و کەموکورتییانەی خوارەوەم خستۆتە سەر دەستپێشخەرییەکانی گۆڕینی مەنهەجی خوێندنی هەرێمی کوردستان.
یەکەم، بەپێی چاوپێکەوتنەکانم و گفتوگۆکانم لەگەڵ سەدان مامۆستا لە سەرانسەری هەرێمی کوردستان، یەکێک لە سکاڵا سەرەکییەکانی زۆرێک لە مامۆستایان ئەوەیە کە گۆڕانکاری لە پرۆگرامی خوێندن لەلایەن شارەزایانەوە ئەنجام نادرێت. بۆ نموونە، پرۆگرامی پەروەردەی مەدەنی کە لە پۆلەکانی 4، 5 و 6 لە قوتابخانە سەرەتاییەکان دەگوترێتەوە، چەندین چەمکی وەک دیموکراسی، مافەکانی مرۆڤ، دادپەروەری و ئازادی لەخۆ دەگرێت. ئه ندامانی کۆمیته که ئه م ناوەڕۆکانه یان نووسیوه پسپۆڕی ئه م بوارانه نه بوون
دووەم، ئەو بۆچوونەی کە حکومەت دژی ئیسلامە، ژمارەیەکی بەرچاو لەو مامۆستایانەی چاوپێکەوتنم لەگەڵدا کردوون هاوبەشە. ڕوونکردنەوەیەکی گونجاو ئەوەیە کە گۆڕینی مەنهەجی ئایینی ڕاوێژی گشتگیر لەگەڵ مامۆستایان و پەروەردەکاران نەبووە. زۆرێک لە مامۆستایان هەست دەکەن کە پرۆسەکە لەسەرەوە بۆ خوارەوە، مەرکەزی و تایبەت بووە. ئەمە لە پراکتیکەکانی ڕۆژانەدا ئەوەیە کە مامۆستایان پشتگیری و هاندانی ئەو گۆڕانکاریانە ناکەن کە لە پرۆگرامی خوێندندا ڕوویانداوە.
سێیەم، گۆڕانکاری لە ناوەرۆکی پەروەردەیی بە ڕاهێنانی تواناسازی بۆ ئەو مامۆستایانە تەواو ناکرێت کە پێویستیان بە فێرکردنی ئەم کەرەستە نوێیانە هەیە. بۆ نموونە، مێژووی ئایینە جیاوازەکان خراوەتە سەر پرۆگرامە ئاینییە نوێکان، بەڵام زۆربەی مامۆستایان زانیارییەکی سنوورداریان هەیە سەبارەت بە ناوەڕۆکە تازەکان و ڕاهێنان و پەروەردەیان لەسەر ئەم ناوەرۆکانە وەرنەگرتووە.
لە کۆتاییدا، تەحەدایەکە لەوەدایە کە مەرکەزیەت و ڕێکخستنی دامەزراوەکانی پەروەردەی ئایینی کێشەی شەرعییەتی بۆ ئەم ناوەندانە دروست دەکات، چونکە متمانە بە دامەزراوەکانی حکومەت کەمە.
چارەسەرکردنی ئاستەنگەکان، تێگەیشتن و کەموکورتییەکانی سەرەوە پێویستی بە ستراتیژێکی گشتگیر هەیە. لەگەڵ ئەوەشدا، لە ماوەیەکی کورتدا، دەسەڵاتدارانی پەروەردە دەبێت دڵنیا بن لەوەی کە پرۆسەی گۆڕینی مەنهەجی خوێندن شەفاف و بەشداربووانە بێت. سەرەڕای ئەوەش، پێویستە پرۆگرامێکی بەهێزی تواناسازی بۆ مامۆستایان و پەروەردەکاران پەیڕەو بکەن بۆ ئەوەی بتوانن ئەم پرۆگرامانە جێبەجێ بکەن.
*هەر بۆچوونێک لەم ماڵپەڕەدا دەرببڕدرێت، یان هەر بابەتێکی دیکەی ئەم ماڵپەڕە، تەنها هی نووسەرە و گوزارشت لە بۆچوونەکانی ڕێکخراوی پەروەردە، ئاشتی و سیاسەت ناکات.
